Apis Cerana Fabricius 1793

[Oude Essink]

Apis Cerana Fabricius 1793


De Apis Cerana, ook wel Indische honingbij genoemd, is de Aziatische tegenhanger van onze Apis Mellifera; de individuele bij is slanker en valt onmiddellijk op door haar vierde tormentum op het achterlijf; de viltbanden van de mellifera zijn doorgaans breder en beperkt tot drie stuks.

Fabricius beschreef in 1793 de Chinese honingbij, die in holtes woonde, en noemde haar Apis Cerana; in 1798 trof hij in India een soortgelijke bij aan en noemde haar Apis Indica; toen naderhand bleek, dat het om dezelfde soort ging, kreeg deze de oudere naam: apis cerana.
De Florea- en Dorsata soorten die wij al tegenkwamen zijn openluchtbijen uit het tropische gebied; primitiever en aanzienlijk ouder van oorsprong (resp. 10- en 5-miljoen jaren).
De apis cerana en de apis mellifera zijn relatief jonger; de soorten ontwikkelden zich eveneens in de Z.Aziatische tropen sinds één miljoen jaren. Beide breidden zich uit: de cerana naar het oosten (Japan, China e.o.); sinds 100.000 jaren splitsten de mellifera's zich af naar het westen (Afrika en Europa) en raakten zó geïsoleerd, dat zij een eigen ontwikkeling kregen.
Een grote stap voorwaarts in de evolutie was, dat beide soorten (cerana en mellifera) haar nest zijn gaan bouwen in holtes van bomen of rotswanden. Door het kleine vlieggat waren zij beter in staat zich te weren tegen allerlei vijanden, zowel rovers als weersomstandigheden. Minder bijen waren nodig om raat en broednest te beschermen en dit leidde tot vergroting van de omvang.
Meerdere raten werden mogelijk in de nestholte en daardoor betere opslagmogelijkheden. De apis dorsata leerde al dansen op de verticale raat; de holtebewoners konden dit uitbreiden tot een dans in donker. Groot nadeel van deze woning was de regeling van de temperatuur in tijden van grote hitte; met name de mellifera maakte hiervan een voordeel door naar koelere streken te trekken; maar ook de cerana kon nu verder noordwaarts gaan en in Nepal de lagere delen van de Himalaya bezetten en vanaf Japan noordwaarts gaan tot in Siberië. Overwinteren betekende ook meer opslaan.
Het getuigt van een enorme vitaliteit dat, waar de dwergbij en de reuzenbij miljoenen jaren nagenoeg onveranderd bleven, de cerana tot grote aanpassingen in staat bleek en tot een aantal rassen kwam in een miljoen aantal jaren terwijl de mellifera zich in alle mogelijke omstandigheden aanpaste en in een tijdsbestek van 100.000 jaren tot een 25 tal verschillend geaarde rassen kwam.
Beide soorten werden zeker sinds 1000 voor Chr. gedomesticeerd en tot basis gemaakt van een intensieve bijenteelt.
Laten wij nog een keer de gebieden van beide bekijken:



Het woongebied van de a.mellifera is rood omrand en duidelijk afgescheiden van dat van de apis cerana.
In het blauw omrande gebied huist de Apis Cerana Indica (indica nu als ras-naam).
In het geel gekleurde gebied huist de Apis Cerana Cerana (China)
In het zwarte gebied huist de Apis Cerana Himalaya (m.n. Nepal)
In het rode gebied huist de Apis Cerana Japonica.
Tussen het cerana gebied vanaf West Afghanistan naar het oosten en dat van de mellifera westwaarts vanaf Iran is een strook niemandsland van 600 km. Tot in de vorige eeuw zijn beide soorten volledig gescheiden gebleven tot men in het cerana gebied de mellifera invoerde; het cerana volk is kleiner, produceert minder en heeft, zoals wij zullen zien, nog een aantal eigenschappen die ongunstiger zijn voor een imkerij dan dat van de mellifera.
De vermenging bracht ons, mellifera- houders, de ellende van de Varroa. Zij, de cerana imkers
kregen van ons Vuilbroed, Zakbroed en Tracheeënmijt retour; ik denk, dat hun verliezen groter zijn.

[img]http://www.bijenhouden.nl/imker

[Oude Essink]

Zwermen
De apis cerana is minder aan haar woning gebonden dan de a.mellifera. Als andere soorten in de tropen zijn er twee soorten zwermen:
De vermenigvuldigingszwerm: waar langdurige koude ontbreekt en zelfs een klein volk gemakkelijk kan overleven is nauwelijks een halt toe te roepen aan de voortdurende neiging zich te vermeerderen; veel meer gezwerm dus dan bij ons. Voor de koninginneteler kan dit een voordeel zijn; de imkerij heeft daar moeite mee. In de natuur helpt het ook bij massale sterfte toch een voldoende aantal gezonde volken over te houden. Voor de omvang van de volken betekent dit, dat zij beduidend kleiner zijn dan onze mellifera.
Talrijk ook zijn de trekzwermen, waarbij het gehele volk de woning verlaat en naar elders trekt; dit komt veel voor, als na een drachtperiode de volgende dracht ontbreekt; voor de imkerij moeilijk te hanteren; men moet onmiddellijk na het slingeren gaan drijfvoeren, koninginnetrucs toepassen of verhuizen naar een ander drachtgebied.
Trekzwermen ontstaan ook bij grote droogte of niet te hanteren hitte of ook wanneer de situatie bedreigend wordt door vijandigheden of dreigende ziektes.



De woning.
Het natuurlijke nest van de cerana bevindt zich in de holte van een boom op 1.5 mts. bovengronds of in een rotsholte. De volken zijn minder groot en beperken zich tot de bouw van een zevental raten. In Thailand is het nest ter grootte van 7000 bijen wel volledig; in Japan kan het nest uitgroeien tot 10.000 à 20.000 bijen.
De moer heeft derhalve kleinere eierstokken en komt tot een leg van 300 tot max. 800 eitjes per dag. De eierstokken bij de werksters daarentegen zijn groter dan die van de mellifera en wanneer een volk moerloos wordt, zijn er na twee/drie dagen al werkstereitjes (onbevrucht!)
aanwezig; zwermbeheersing en dergelijke eist van de cerana-imker andere technieken.
De natuurlijke woningen zijn doorgaans te groot voor het volk, dat erin trekt en door de slechtere hygiëne van de cerana loopt er nogal eens iets fout. Het gebruik van propolis kennen zij niet; zwart vervuilde raten worden afgeknaagd en van een nieuwe cellenlaag voorzien. De afgeknaagde was blijft op de bodem liggen en veroorzaakt snel een hele hel van wasmotten: een trekzwerm verlaat vervolgens het nest.
De huidige imkerij werkt met kleine kasten, of met natuurlijke materialen.
Pogingen om een volk in een Langstroth-kast onder te brengen mislukten al snel: de vervuiling groeide sneller dan de omvang van het volk!.
In Indonesië kun je segmenten van de kokospalm tegenkomen als behuizing. Korea kent de Klotzbeute; India en Birma werken ook met kleigebakken potten. Op de Himalaya, waar de temperatuur kouder is, brengen ze de volken wel onder in de muren van de huizen; zo ook bovenstaande afbeelding van een volk in een muur op de koninklijke imkerij in Nepal. Volken die in muren zijn ondergebracht hebben een vliegopening naar buiten maar worden van binnen uit behandeld; van de woonruimte zijn ze afgesloten door een houten wand of simpel een gordijn of er is helemaal geen afsluiting en is het volk volledig tot huisdier gepromoveerd.



Deze mooie pollenval is te zien op de fantastische website van een imkerij in Nepal; je kunt er met veel afbeeldingen de fabricage bewonderen van een stro-kast; kaarsen maken (zie de afbeelding in mijn vorige stukje) maar ook koninginneteelt met de cerana en andere zaken komen aan de orde: de link is http://web.utanet.at/huttinge/projekte/ ... inbook.htm

wordt vervolgd

hennie oes








Edited by - Oude Essink on 12/02/2002 23:07:15

[Oude Essink]

(Apis Cerana vervolg 3)



Deze Cerana- bij op een bloem uit India heeft veel weg van onze mellifera; zij is er nauwer verwant mee dan bij voorbeeld met de a.florea of de a. dorsata. Tot het begin van de 19e eeuw werd de cerana vaak gezien als een ondersoort van de a.mellifera tot men moest concluderen, dat kruising van beide absoluut is uitgesloten.
Wij zagen al, dat de moer kleiner is; zij heeft kleinere eierstokken en produceert minder eitjes; ook haar vagina sluit niet aan op het geslachtsapparaat van de dar, dat zelf ook afwijkingen vertoont ten opzichte van dat van de dar van de a.mellifera. Pogingen om een bruidsvlucht ontmoeting tussen beide soorten te arrangeren mislukten ook al omdat de tijd van bruidsvlucht tussen beide te veel verschilde. Zo vliegt in Pakistan de cerana dar slechts één uur uit, tussen 16.15 '“ 17.15 uur; dan is er geen Melliferamoer meer te ruiken..
Toen eenmaal het KI gebeuren op gang was gekomen, dacht men het nu wel te redden door de mellifera moer te insemineren met cerana sperma en andersom. Dit leidde inderdaad tot eileg van bevruchte eitjes die evenwel na 24 uur instortten omdat er 'vreemde eiwitten'

[Oude Essink]

Apis Cerana slot.

Ziektes



Als wij het over ziektes van de apis cerana hebben, gaan onze gedachten in eerste instantie uit naar de Varroamijt en dat is niet terecht.
De mijt werd ontdekt door E.R.Jacobson, die de mijt in 1904 in een ceranavolk op Java aantrof; beschrijving en classificering geschiedde door Oudemans; vandaar de naam van de mijt Varroa Jacobsoni Oudemans.
Het is niet verwonderlijk, dat sindsdien meer dan een halve eeuw niets van de mijt wordt vernomen. Zij komt weliswaar in heel het cerana gebied voor, maar per volk in bescheiden hoeveelheden en absoluut niet bedreigend. Wie thans een website van een cerana-imkerij opslaat (beneden nogmaals vermeld) zal de Varroa nog steeds niet als ziekte tegenkomen.
Anders dan bij ons bezoekt het Varroawijfje weliswaar de cellen van werksters en darren, maar in de werkstercellen legt zij geen eitjes en de bijen laten haar met rust. Darrenbroed, dat maar begrensd aanwezig is, beperkt de hoeveelheid mijten.
Ten opzichte van de Varroa mijt heeft de ceranabij een goed poetsgedrag ontwikkeld. De bij bijt meer dan zij steekt en dat ondervinden ook de mijten, die op de volwassen bij gaan zitten. Deze zal proberen haar rugschild te kraken of poten af te bijten. De mijt reageert erop door op een voor de kaken onbereikbare plaats te zoeken. Vervolgens voert de bij een poetsdans uit, waarna zij hulp krijgt van een- en als dat niet helpt meer werksters. Ook het schoonpoetsen van een cel waar een wijfje probeert eitjes te leggen hoort bij het program ven de cerana, waarbij of de mijt alleen of de hele cel met larf en al wordt geruimd.


De natuurvorser Jacobson werd in 1870 uit Nederlandse ouders geboren; in 1944 stierf hij op Java in een Jappenkamp.

De Varroa is dus geen bedreigende ziekte voor de cerana, maar een eigensoortige mijt die met deze bij een levensgemeenschap heeft. Wij horen pas weer van de mijt, wanneer in 1960 in Oost Rusland de apis mellifera wordt binnengebracht in het cerana gebied; hetzelfde gebeurt in Japan; de mijt loopt over en hoe dat afloopt gaat buiten het bestek van dit onderwerp en is algemeen bekend. Minder bekend is wellicht, dat de mijt nu als mellifera mijt een ander gedrag is gaan vertonen. De mellifera heeft nauwelijks verweer; het poetsgedrag van de cerana moet zij nog leren, al zijn er hoopvolle tekenen dat dit gaat gebeuren. De mijt '“en dat blijkt rampzalig- legt ook eitjes in het werksterbroed van de mellifera en is daardoor een bedreiging geworden. Dit eitjes leggen in werksterbroed is een eigenschap geworden van de mijt zelf op de mellifera; zij wordt derhalve als andersoortig beschouwd en krijgt de naam Varroa destructor. Als men de mijt in een werkstercel van de cerana inbrengt, legt zij ook daar eitjes en gaat de cerana het poetsgedrag vertonen, dat zij bij haar eigen mijt, die niet legt, niet heeft . (gegevens uit het proefschrift van Johan Calis)
Wat andere ziektes betreft zij nogmaals gemeld, dat de cerana aanzienlijk minder hygiënisch is dan onze mellifera. Haar eigen afval poets zij niet weg; het gebruik van propolis kent zij niet. Haar voornaamste verweer is: de trekzwerm. Het advies aan cerana imkers is dan ook: zorg dat je altijd een schone woning klaar hebt om een ziek volk op te vangen.
De ernstigste bedreiging voor de cerana zijn ziektes die via de mellifera bij haar zijn binnengekomen. Europees Vuilbroed bracht grote schade aan volken in India en Kaschmir en dan gaat het om 90% van de volken. Het Zakbroed virus '“daar bekend als het Thai-Zakbroed-
Zorgde voor grote problemen in Z. India. Ook in de lectuur uit Nepal wordt het vermeld.
De tracheeënmijt in 1956 naar India gekomen bracht schade. Allen ziektes die wij hen brachten in ruil voor de Varroa en waartegen de cerana even weinig verweer heeft als de mellifera tegen de Varroa.
Imkerijen zijn in het ceranagebied even oud als bij ons die in het oude Egypte en Middenoosten. In 800 voor Christus vernemen wij al wetten inzake de bijenteelt; honing werd al vroeg een wettig betaalmiddel ; je kon er zelfs belastingen mee betalen.
De mindere honingopbrengst en verdere problemen met het houden van de ceranabij heeft geleid tot de invoer van onze mellifera. In Japan is de cerana naar het berggebied verdrongen en in China zijn 5 van de 6 volken mellifera's. Hadden ze maar'¦'¦'¦, is het laatste dat ik voorlopig te melden heb over de apis cerana.


Een afbeelding van een Klotzbeute gereed voor de reis; apis cerana Nepal.
Op de website http://www.i-net.at/oeib/rand/asien/cerana.htm zijn een serie foto's in wording te vinden, gevolgd door verwijzing naar verdere websites; de eerste daarvan (door mij al eerder vermeld, met dank aan Marion Verspaandonk die mij erop wees), is zeer de moeite van het bekijken waard en is ook de bron van bovenstaande foto. [:)] [:)] [:)]

Hennie oes












Edited by - Oude Essink on 12/02/2002 23:14:01