Van Schothorst: De huishouding der bijen (1844)

[Bart de Coo]

Ik heb Jan Speelziek op een flinke vergissing betrapt.

De tekst van Schothorst verscheen in drie afleveringen in de Geldersche Almanak van 1842, '43 en '45. In de laatste aflevering die geplaatst werd in de almanak van 1845, dateert Schothorst de tekst met de datum augustus 1844. Jan Speelziek bezorgde er een editie van onder de titel Aelbert van Schothorst: Dé korfimker van de negentiende eeuw (Bijenhuis 1999). Ik bewonder Speelziek enorm vanwege het feit dat hij deze tekst ooit heeft weten te achterhalen. Zonder hem was die wellicht voor eeuwig onvindbaar gebleven.

Gisteren was ik in de ub van Nijmegen en daar heb ik de originele tekst opgevraagd. Ik heb er jaren naar gezocht in catalogi, maar om een of andere reden vond ik hem niet. Ik denk dat ik telkens 'Gelderse' in plaats van 'Geldersche' en 'almanak' in plaats van 'volksalmanak' invoerde. Tsja, dan gebeurt er niet veel. Maar gisteren vond ik de tekst dan.

Ik maakte er kopieën van en ging naar huis. Ik was natuurlijk nieuwsgierig naar een antwoord op de vraag wat Speelziek precies met de tekst gedaan had. Al gauw ontdekte ik dat Speelziek de complete aflevering uit 1843 over het hoofd had gezien. De tekst zoals je die aantreft in zijn editie uit 1999 bestaat dus alleen uit de afleveringen van 1842 en 1845. Dat is jammer.

De overgeslagen aflevering is een instructie over de verschillende bedrijfsmethoden in het geval van 'maagdenzwermen'. Dat zijn de oudemoervolken die later in het seizoen nog eens willen zwermen. Een van de adviezen is wel erg brutaal. Keer de korf 180 graden om en boor er een nieuw vlieggat in. Door de verwarring zal het volk niet meer zwermen. Schothorst zegt er meteen bij dat hij de methode van horen zeggen heeft. Vreemd genoeg spreekt hij met geen woord over het omjagen van oudemoervolken op nieuwe raten, tegen jongemoervolken op oude raten. Deze methode wordt onder andere gepropageerd door Cancrinus (Bijenteelt 1935, tweede druk 1948) en al uitvoerig beschreven door Hendrix (Handschrift gedateerd 1786, editie Jansen 1890, zie Gutenberg.org).

Tegenover Speelzieks vergissing staat dan weer allerlei andere research, waar we hem opnieuw zeer erkentelijk voor mogen zijn. Zo beschikken wij nu over zijn portret, weten wij nu dat Schothorst bezocht werd door de Zettense weldoener Otto Heldring, dat hij wethouder in Ede was en dat hij een vooraanstaand figuur was van de Lunterse Tuinbouwvereniging, waar hij een felle discussie ontketende over de voordelen van de korf tegenover de kast en vice versa.

Ik hou mij aanbevolen voor een aanpassing van de volgende druk, als die er ooit komt.

Groet,

Bart

[Bart de Coo]

Alstublieft, het eerste deel uit 1842:

http://boeken1.kb.nl/nl/gview/index/que ... d/datedesc

Kijken of die andere twee delen ook online te vinden zijn.

Bart

[Bart de Coo]

Ik let weer eens niet goed op. Ik dacht dat de scan alleen de uitgave van '42 had, maar die van '43 en '45 zitten er ook gewoon tussen: de héle Geldersche Almanak staat, kortom, online. Ik heb de zoekterm 'bijen' gebruikt. Door telkens 'volgende' te klikken, vlieg ik naar de volgende delen. Is er een betere manier om de drie delen snel te vinden? Ik ben niet zo handig in die dingen.

De jaren van uitgave zijn wat onduidelijk, omdat het om almanakken gaat: die verschijnen in het ene jaar, maar ze gaan over het volgende, net als kalenders.

Bart

[Samuel Murray]

Alstublieft, het eerste deel uit 1842:
http://boeken1.kb.nl/nl/gview/index/que ... d/datedesc

Helaas werkt de URL niet meer en ik krijg niet de almanakken van 1842,3,5 op hun niewe web site.

Het is wel mogelijk om de almanakken op Google Books te vinden, maar het is niet eenvoudig te vinden. Toch lukte het me, en heb ik (voor mijn eigen gebruik) de drie afleveringen in één PDF verpakt.

PDF, 79 paginas, 89 dagen.

[Hans van der Post.]

Dank Samuel!

[Bart de Coo]

Boven het derde en laatste deel staat:

'Vervolg en slot van het medegedeelde in de jaargang 1842'

Dat had natuurlijk 1843 moeten zijn. Misschien dat Jan Speelziek daardoor die tweede aflevering over het hoofd zag.

Ik weet niet of je Hans hiermee een plezier hebt gedaan. Ik denk het wel. Mij zeker. Vriendelijk bedankt!

Groet,

Bart