artikel uit de standaard 19 mei

[Fabke]

Deze week staat in het teken van de biodiversiteit. Geregeld duiken ook onheilsberichten op over massale bijensterfte. Imkers vinden na de winter de helft of al hun bijen dood terug.

'Als de bijen sterven, heeft de mensheid nog maar vier jaar te leven.' Die uitspraak wordt aan Albert Einstein toegeschreven. 'Larie', zegt de Limburgse imker Marc Missotten, 'Einstein heeft dat nooit gezegd, maar je ziet het citaat wel te pas en te onpas opduiken.'

Maar klopt de boodschap? 'Zonder honingbijen valt de bestuiving stil. Andere bestuivers kunnen nooit die taak overnemen. Dat betekent minder zaden, bessen, vruchten, groenten en door het verminderde voedselaanbod gaat de mens dezelfde weg op.'

Marc Missotten uit Rukkelingen-Loon (Zuid-Limburg) heeft een studiebureau. De bijen zijn z'n passie sinds 1992. Er wordt koortsachtig naar de oorzaken van de bijensterfte gezocht. Als verklaring worden de mijt varroa destructor, virussen en parasieten genoemd. Maar Missotten heeft zo zijn eigen kijk op het probleem. 'In ieder bijenvolk zitten parasieten en virussen. Maar de bijen gaan er niet altijd aan dood. Waarom op de ene plaats wel en op de andere niet? Sommige imkers behandelen goed tegen varroa en kennen toch sterfte, bij anderen is het net andersom.'

In 2005 en 2006 trok hij zelf op onderzoek uit. Hij bezocht vijftig imkers en bestudeerde de omgeving waarin ze werkten. Voor Marc drong zich één conclusie op: het gaat om voedsel. 'Bijen halen hun energie uit de nectar die ze verzamelen', legt hij uit, 'de rest - onder meer vitamines, eiwitten, aminozuren - halen ze uit het stuifmeel. Om al die voedingsstoffen binnen te halen, moeten ze bij een variatie aan planten terechtkunnen. Er zijn zoveel bloemen en planten verdwenen dat de bijen niet altijd meer hun voedsel vinden. Ze raken verzwakt en overleven de winter niet.'

Er zijn zomer- en winterbijen. De zomerbijen leven kort maar krachtig: zes weken. Zij verzorgen het kroost ( het 'broed') en halen de oogst binnen. De winterbijen leven minder intens. Zij houden het zes maanden uit en hoeven niet zo hard te labeuren. Door de warmere najaren die we meemaken, worden ze steeds later geboren (september) en op dat moment is er voor hen te weinig gevarieerd stuifmeel voorhanden. Dat is onder meer een gevolg van nieuwe landbouwmethodes.

'Kleine percelen met verschillende gewassen hebben plaatsgemaakt voor grote, eenzijdige akkers. Daarmee is ook het aantal boorden waarop wilde bloemen gedijen, achteruitgegaan. Waar zie je nog veel wilgenroosje, korenbloem of leverkruid?'

'Natuurbeheer is niet altijd beter', voegt Missotten er meteen aan toe, 'in natuurgebied worden de acacia en de kastanjeboom gekapt omdat ze uitheems zijn. Jammer, want voor bijen komen ze goed van pas. Ze worden vervangen door eik of esboompjes, waar de diertjes niets aan hebben.'

Frappant was het voorbeeld in Bertrix. Een imker daar kende nooit sterfte. Hij was vlak bij een klooster gevestigd, waar op de enorme ommuring klimop groeide. Een zegen voor de bijen, want dat geeft laat nog goed stuifmeel.

Met zijn bevindingen in het achterhoofd probeert Marc er zelf iets aan te doen. Hij heeft 70 are, waarop hij laatbloeiende bloemen en kruiden gezaaid heeft. Op braakliggende percelen in de buurt werd in overleg met de eigenaars nog eens 12,5 hectare ingezaaid. 'Het resultaat? We blijven al geruime tijd gespaard van uitzonderlijke sterfte.'

Marc was blij dat het provinciebestuur van Limburg het idee oppikte en gratis bloemenzaad uitdeelt aan de burgers, nu al voor het derde jaar. Vlaams-Brabant is vorig jaar gevolgd, Oost-Vlaanderen dit jaar. 'Het is niet alleen goed voor de bijen, maar voor alle insecten. De biodiversiteit kan er maar wel bij varen. En geef toe, bloemenpracht past toch perfect bij het fietsparadijs Limburg?'