Uitzending Radar

[jossmits]

Ad en Jaap,

Ik ben blij dat de discussie weer wat prettiger geworden is. De reactie van Manpad beviel me niet erg en als het op die manier moet stop ik met reageren.
Het is waar dat we in Frankrijk apivar hebben en dat dit een erg prettig en effectief middel is in het gebruik. Daar staat tegenover dat oxaalzuur en mierezuur niet zijn toegelaten en door de Franse bijengezondheidsorganisatie ook worden afgeraden. (mierezuur kan in overleg met de departementale bijengezondheidsorganistie als kan worden aangetoond dat de toegelaten middelen niet kunnen, Ik weet wel dat oxaalzuur toch wel gebruikt wordt.)
Uit de testen die jaarlijks met alle toegelaten middelen in frankrijk gebruikt worden (apistan, apivar, thymovar, apilifevar en apiguard) blijkt dat apivar op dit moment inderdaad het meest effectief is, maar dat de andere produkten toch ook voldoende resultaten geven, zeker als de volken die je behandelt niet extreem besmet zijn. Ik heb zelf een voorkeur voor apivar vanwege het gebruiksgemak, het alternatief in dit departement is apiguard, dat in de werking beperkt wordt door de temperatuur. Die moet overdag onder de 30 graden blijven, wat hier in de maand augustus soms lastig is.
Als de varroa en dan met name de behandeling tegen varroa de oorzaak is dan moet in sterftemonitor toch relatief eenvoudig het verband te leggen zijn tussen de varroabehandeling en de wintersterfte. Ik heb dat verband de afgelopen jaren niet gezien. Misschien kan Pisa daar wat meer over kwijt.

Jos

[Manpad]

Jos,
Sorry, reageerde gisteren iets te fel.
Excuus.

[jossmits]

ok, zand erover. Ik reageer ook wel eens zoals het niet hoort.
Jos

[LWPisa]

De relatie tussen varroabestrijding en wintersterfte is lastig te onderzoeken.

Omdat het effect van een bestrijding op de mijten en het effect van de mijten op de bijen samenhangen met allerlei biologische factoren die je niet met vragenlijsten kan onderzoeken, of slecht. Ook zitten er versluierende effecten in de manier van data verzamelen zelf en moet je de juiste statistiek ontwikkelen. In de monitorrapporten kan je de ontwikkeling van de statistiek aardig zien...eigenlijk zouden we alle data tot nu toe met de meest up to date methode moeten narekenen maar we komen om in het werk.

Als ik de analyses van monitor data 2009-2013 in ogenschouw neem dan zien we zeker een effect: imkers die tijdig behandelen en ook een winterbehandeling uitvoeren hebben de laagste wintersterfte. Alleen door alle andere variatie is het verschil tussen "goed" en "slecht" niet erg groot. Zodra je gaat proberen de variatie te verkleinen door op basis van andere zaken dan bestrijding imkers in groepen in te delen worden de groepen verdomd klein en kan je nauwelijks algemene uitspraken doen.

Een paar dingen vallen op:

Imkers zijn zeer variabel in hun bestrijding. Zeg dat er 10 middelen/methoden worden gebruikt en dat in 12 maanden. Dat zijn 120 theoretisch mogelijk bestrijdingscombinaties...hiervan komen er 70 daadwerkelijk voor. 70!! Thymol in mar, thymol in jun, thymol in jul-aug, thymol in sep, thymol in okt...gecombineerd met wel of niet oxaalzuur in aug, oct of in dec-jan. En dan heb ik het alleen nog maar over thymol. Imkers verschillen niet alleen van elkaar mbt varroabestrijding, grote groepen imkers doen ook ieder jaar hun bestrijding net weer anders dan het jaar ervoor.

Er zijn grote groepen imkers die erg laat bestrijden in de zomer terwijl het advies is dat tijdig te doen. Dat komt door conflicterende belangen, lindehoningwinning en bestrijding in juli gaat niet samen bijvoorbeeld.

De meest gebruikte middelen in de zomer, thymol en mierenzuur, zijn erg weersafhankelijk mbt hun effectiviteit. Het advies kan wel zijn "bestrijdt den mijt op tijd" maar als het in de tijdige maanden koud weer is dan zijn thymol/mierenzuur niet erg effectief. Ik heb zowiezo geen hoge pet op van thymol. De "kill rate" verschilt ook nogal onder gecontroleerde omstandigheden.

Het toepassen van thymol en vooral mierenzuur is niet erg makkelijk. Het lijkt simpel, leg een gel met thymol op een volk of stop 1 of andere verdamper met mierenzuur in een volk en klaar. Terwijl verdamping en werking van oa de (buiten) temperatuur, soort bijenkast, sterkte bijenvolk, voedingstoestand en broed-werksterratio afhangen.

Wat zeer weinig imkers doen is checken of hun bestrijding effectief is geweest door een monster bijen te nemen en mijten te tellen VOOR en NA de bestrijding. Het zou zomaar kunnen dat bestrijding niet effectief was door eerder genoemde afhankelijke werking. Er zijn imkers die wat tellen op de onderlade maar dat is echt een onbetrouwbare meting (wat valt er niet? even los van het weghalen van mijten door mieren etc.). Het goed tellen van mijten vraagt coordinatie en werk en dus extra moeite.

Een effectief en redelijk makkelijk toepasbaar middel is oxaalzuur. Redelijk makkelijk toepasbaar...het werkt alleen op mijten op bijen en NIET in het broed. Een beetje oxaalzuur druppelen op je bijen en hopen dat het goed werkt is niet genoeg...je moet meten of het effectief was of niet. Eigenlijk moet oxaalzuur worden ingepast in een bedrijfsmethode die zorgt voor geplande broedloze periodes. Er zijn imkers die dat doen maar het zijn er niet veel...en...daar gaan we weer...deze kleine groep imkers heeft meestal wat meer volken en zit soms op een plek met goede dracht waardoor alles met bijen beter gaat. Goed gevoede bijen hebben minder last van mijten en kan je beter vermeerderen. Dus je imkerij groeit.

Wat onduidelijk blijft is de gevoeligheid van bijen voor overbehandeling en verstoring door varroabestrijding. Thymol en de rest zijn niet onschuldig, het is alleen maar dat bijen er beter tegen kunnen dan mijten. Ikzelf denk dat er in de sterftecijfers ook zeker overbehandeling/sterfte door verstoring zit.

In de vragenlijsten wordt niet gevraagd naar de de bedrijfsmethode. Dat is een manco. Omdat bedrijfsmethode veel uitmaakt voor elementen die weer te maken hebben met de dynamiek van mijten in de volken. Kleine volken, broedloze periodes en sterk vermeerderen als weer en omgeving het toestaan leiden tot minder mijten, grote volken die doorbroeden en als "continue systeem" worden gehouden door steeds moeren te vervangen leiden tot meer mijten. Bijen kunnen harder groeien dan mijten als je ze op een "expansiemanier" houdt. Gaat wel deels ten koste van de hoeveelheid honing maar dat is een questie van plannen.

Gerelateerd aan bedrijfsmethode is de bij zelf. Niet alle bijen zijn gelijk, ze verschillen nogal in hun respons op drachtloze perioden (broedstop!) bijvoorbeeld en langzaam wordt duidelijk dat ze ook in hun relatie met Varroa wat verschillen, sommige bijen kunnen beter tegen hoge mijtdruk dan andere. In meer of mindere mate tolerante bijen bestaan zeker.

Imkers zijn in feite een verstorende factor voor de evolutionaire ontwikkeling van een "schadevrije" mijt-bij relatie. Op een aantal vlakken hebben ze effect. Ten eerste willen ze zo groot mogelijke en zo zwermtraag mogelijk volken wat leidt tot grote mijtpopulaties. Ten tweede kan er door bestrijding maar heel moeilijk keiharde natuurlijke selectie zijn op zowel bijen die minder last hebben en op mijten die minder last veroorzaken. De vatbare bijen krijgen nooit de kans dood te gaan en de vriendelijke (zich minder snel voortplantende) mijten krijgen nooit de kans om zich in bijenvolken blijvend te vestigen omdat ze worden bestreden. Het bestrijden van mijten zou wel eens tot een selectie op de snelst voorplantende mijten kunnen leiden omdat mijten die snel voortplanten een betere kans hebben om op tijd naar nieuwe volken over te stappen. Ten derde zorgen imkers ervoor dat vatbare bijen en slechte mijten altijd overal zitten door volken te verplaatsen en te verenigen en in grotere getale bij elkaar te zetten. In de natuurlijke situatie, af en toe een bijenvolk in een holte in het bos, heeft slechte varroa een probleem, als het volk kapot gaat voordat mijten zich naar een ander volk kunnen verplaatsen dan gaan ze zelf met het volk kapot. Ze zijn dan afhankelijk van "verticale transmissie" dwz ze moeten in hetzelfde volk blijven of in de zwermen van dat volk omdat er geen andere volken in de nabijheid zijn. Als er door imkertoedoen 40 volken bij elkaar staan is "horizontale transmissie" veel makkelijker, als er een volk kapot gaat zitten ze zo in een buurvolk en is het evolutionair lonend om zo snel mogelijk te groeien.

Met mooi weer en op plekken met goede dracht is het veel beter bijen houden. Bijen zijn superafhankelijk van weer en dracht en dat zijn factoren waar de imker geen controle over heeft. Mijtvrije volken gaan ook dood van honger en volken met veel mijten houden het langer uit bij een overvloed aan goed stuifmeel en nectar. De dracht is in delen van NL bedroevend slecht. Een bijenvolk heeft een serieuze hoeveelheid gevarieerd stuifmeel nodig, kilos per jaar. Op een plek met alleen voorjaarsdracht kan een volk een buffer (stuifmeel zelf en goed gevoede nieuwe bijen) maken bij goed weer. Bij slecht weer kwakkelen ze naar een ontbrekende zomerdracht toe.

Dit alles staat los van het bestrijdingsmiddelenverhaal. Dat komt er lokaal/regionaal misschien nog bovenop.

Lennard

[Jaap v.Popering]

Een duidelijk verhaal

Jaap v P

[jossmits]

Je verhaal is helder Lennard.
Ik vraag me af of je statisch uit jullie gegevens zou kunnen testen of er verschil is tussen een "effectieve" methode van varroabestrijdin en de rest. Onder effectief versta ik dan alles wat naar verwachting een lage varroabesmetting in augustus leidt. In augustus omdaat vooral die maand van belang is voor de winterbijen en een lage besmetting in augustus ook in het algemeen een lage besmetting in de maanden erna geeft.
Over de effectiviteit van een behandeling: sinds twee jaar tel ik bij bijna al mijn kasten bijna vanaf maart t/m september de natuurlijke varroaval (zoveel mogelijk dagelijks). Dat is verschrikkelijk veel werk maar ik heb tijd zat: ik loop iedere ochtend even naar mijn kasten en kijk bij elke kast op de lade hoeveel varroa en maak gelijk de lade schoon. Door iedere dag te tellen voorkom ik dat er varroa wordt opgeruimd door mieren e.d. Je kunt door deze telling in april/mei goed zien hoe de effectiviteit in de voorgaande perioden was. Ik zit nu nog op een natuurlijke varroaval tussen de nul en twee per week, ik ga er dus vanuit dat mijn behandeling in de vorige zomer effectief was (ik behandel niet in de winter).

Jos

[LWPisa]

Jos,

Ja en nee. We kunnen vrij aardig effectiviteit van verschillende bestrijdingen onderscheiden waarbij we keihard corrigeren voor overige variatie (wat ook weer nadelen van aannames kent). Alleen er ontbreekt 1 ding om een uitspraak te doen over een hard causaal verband: de aantallen mijten voor en na bestrijding. Betrouwbaar met zeepwaterwassing geteld. En als we toch bezig zijn liefst ook gegevens over de volksgrootte op het moment van de metingen.

We hebben daar wel beperkte gegevens over maar dat moet nog gepubliceerd en ik weet niet wanneer dat gebeurd.

Lennard

[Jaap v.Popering]

Wat mij betreft , mijn behandelingen zijn universeel .
Wanneer ik zou moeten gaan tellen en een bestrijding uitvoeren per volk , zou ik geen tijd meer over hebben om te Imkeren .

Jaap v P

[jossmits]

Jaap,

Mijn behandelingen zijn ook universeel.
Je hebt helemaal gelijk over dat tellen. Het is verschrikkelijk veel werk, maar zoals ik al zei, ik heb tijd zat. Ik tel ook niet bij al mijn kasten.
Nog even over effectiviteit. Ook de zorgvuldigheid van de behandelingen is van groot belang heb ik uitgevonden. Zoals je weet gebruik ik apivar. Ik schuif tijdens de behandeling (in totaal 10 weken) iedere twee weken de strips een paar centimeter op binnen de kast. De dagen na het opschuiven loopt het vallen van de varroa weer wat op, soms zelfs aanmerkelijk meer varroaval.

Jos

[A.A. Staals]

Zoals je weet gebruik ik apivar. Ik schuif tijdens de behandeling (in totaal 10 weken) iedere twee weken de strips een paar centimeter op binnen de kast. De dagen na het opschuiven loopt het vallen van de varroa weer wat op, soms zelfs aanmerkelijk meer varroaval.

Jos

Jos
Vertel eens iets meer over dat opschuiven van de strips.

ad staals