Rond het domesticatie-proces

[Piet Jager]

Bij het domesticatie proces van dieren zien we dat het aan het jaargetijde gebonden voortplantingsritme en het verloop van de instinctmatige handelingen zich losmaken van de starre bindingen.

Bij sterk doorgefokte hoenderrassen valt de broedverzorging bijna geheel uit. Midden in de winter halen kippen soms nog een eiproductie van 80%, zelfs zonder verwarming en bijlichten en een jaargemiddelde van ca 300 eieren in plaats van 1 of 2 legsels per jaar van ca 11 eieren.

Parallel hiermee loopt de legproductie van onze F-1 moeren en het niet meer broeds worden (zwermen) van onze stamboekmoeren. En... hoe zit het met de broedverzorging van die grote broednesten? Loopt dat ook parallel?

En wat te denken van onze zachtaardige Carnica's en Buckfastbijen, die evenals onze andere huisdieren nauwelijks meer gevoelig zijn voor stress-veroorzakers. Met het ontbreken van stress ontstaat ook een verandering van de hormoonproductie en van het instinctgedrag (steken/nestverdediging).

De varroaparasiet zou hier wel eens flink baat bij kunnen hebben. ('de varroa is niets, het terrein is alles')

!Piet

[Piet Jager]

Enkele bespiegelingen.

In de moderne bijenteelt moet je de volken zo sterk mogelijk inwinteren. De uitwintering moet de sterkte van je hoofdvolk van juli benaderen. Onze dracht is immers de voorjaarsdracht! Eerder ging men in het vroege voorjaar ook nog stimulatief drijfvoeren, tegenwoordig krabt men wat raten open en spreekt men net als in de bio-industrie van productievolken. Ook worden allerlei methoden bedacht om het zwermen te voorkomen. Het zwermen kost immers veel honing! Het voortplantingsritme wordt verstoord of zo mogelijk uitgeschakeld. Instinctmatige handelingen aangestuurd door hormoonproductie worden verlegd en omgebogen. De bijen moeten doen wat wij willen! Is het niet goedschiks, dan maar kwaadschiks (Renson-methode). De echte imker vraagt zich gelukkig nog af wat de bijen willen en past zich daarin aan.

Zijn onze bijenvolken eigenlijk wel aangepast aan ons klimaat? Moeten we onze volken wel zo sterk mogelijk inwinteren? Ja, dat is economisch voor wat betreft voerverbruik en de warmtehuishouding, zeggen we dan! Maar zijn die grote wintervolken in ons klimaat wel zo goed? Hoe groot zijn de wintervolken in boomholtes, etc.? Zijn bijen in ons klimaat niet juist bezig om te evolueren naar een kleiner wintervolk? Laten we eens kijken naar onze wespen en hommels. Nee, ik wil geen appels met peren vergelijken, maar zijn die niet veel beter aangepast? Niks grote volken inwinteren, zelfs helemaal geen volk inwinteren. Alleen de moer wintert zich in en houdt een winterslaap op een vorstvrije plaats.

Soms vraag ik me af wat er zou gebeuren als je een stuk of 50 varroamijten in een wespen- of hommelnest zou invoeren. Hoelang zouden die mijten het volhouden? Hoe gaat dat in de winter?

Bij de overstap van de Apis Cerana naar de Apis Mellifera in Oost-Azië vonden de mijten een gretig terrein. De gedomesticeerde Mellifera had daar nog geen goed antwoord op. Inmiddels zijn de mijten door toedoen van de mens over de hele wereld verspreid. Waar het echter is begonnen treedt nu een resistentie op (Primorsky). Het terrein (de Mellifera daar) is niet meer zo geschikt! Waar heb ik dat eerder gehoord? Was dat ook niet zo bij de Amerikaanse vogelkers. Enkele tientallen jaren geleden een ramp voor Nederland. Met wortel en tak uitgeroeid, maar overal doken ze weer op. Het kreeg de bijnaam van '˜bospest', evenals onze Europese varroa de bijnaam kreeg van '˜destructor'. De Amerikaanse vogelkers tierde aanvankelijk welig, evenals de varroa. Daarna treedt er een stabilisatie op en momenteel is hij al op z'n retour. Hoe komt dat? Welke omstandigheden zijn daar debet aan? Is het terrein niet zo geschikt meer? Wie heeft dat terrein dan ongeschikt gemaakt? Heeft hij dat zelf niet gedaan? Het is bekend dat vele planten na een aantal jaren niet meer zo goed op dezelfde grond willen groeien. Ze zoeken dan een nieuw terrein. Kunnen we dat ook niet van de varroaparasiet verwachten?

!Piet