ras terug kweken

[maartenkleijne]

Onze bijen zijn tot de kastimkerij altijd min of meer natuurlijk gebleven.
Met bijenrassen spelen is eigenlijk minder dan 100 jaar oud.
Veel imkers hebben het zelfs nog nooit gedaan en kweken bijen zoals ze oorspronkelijk waren, weliswaar enigszins verbasterd door de lijnenteelt van collega-imkers. Ik maak mij sterk dat onze bijen nu nog steeds de meest natuurlijke soort '˜huisdieren' zijn. Bovendien dunkt mij dat de goede naam van bijen en bijenproducten bij de consument mede daardoor wordt bepaald. Het is dus ook een economisch belang dat zo te houden.
Het economisch belang van honden is dat ze juist niet op wolven lijken.
Bijen zijn waardevol omdat ze op bijen lijken, ook al probeert een deel van de imkers daar verandering in te brengen.
Als ik lees en in mijn eigen omgeving ook hoor dat op sommige bijenstands grote percentages immes onverwachts het loodje kunnen leggen, wordt ik allen maar gesterkt ik mijn gedachte dat immes te complex zijn om de traditionele selectiemethodes die worden gebruikt om individuele dieren te '˜veredelen' erop te kunnen toepassen.
Een hondenras verder '˜veredelen' kan op basis van 5-10 teven en een paar reuen. And what you see is what you get! Een beetje oppassen dat er niet te veel inteelt ontstaat en klaar is kees.
Bij bijen is de complexiteit veel groter, een handvol moeren en 10x zoveel KI darren leveren wel iets op maar geen flauw idee over hoe dat als imme zal gaan functioneren.
Als een imme bestaat uit genetisch materiaal van 1 moer en een stuk of 20 darren is een imme dus meer dan 20 keer zo complex als een hond. Om met immes gericht te kunnen '˜veredelen' moet je niet met 5 of 10 moeren beginnen maar met 100 tot 200. En dan nog heb je geen echt idee waar je op moet letten, want de essentie van het functioneren van een imme bestaat uit een groot scala van geurcodes en daar weten we nog vrijwel niks van. Denk maar een de beruchte standbevruchte F1's of F1 raskruisingen: vaak heel agressief. Wij weten niet hoe dat komt maar in elke geval is het geurpatroon gericht op het balanceren van agressie behoorlijk van streek. En wie weet wat er nog meer allemaal van streek is. Ik weet wel dat het stelsel van geurcodes vergelijkbaar is met hormonen in het menselijk of dierlijk lichaam en met degene wiens hormonen van streek zijn is het niet best gesteld. Een cultuur die als geheel lijdt aan verstoorde hormonen sterft gewoon uit.
Daarom lijkt het mij logisch dat bijen uit lijnenteelt uiteindelijk het loodje leggen met of zonder varroa, gewoon omdat we geen flauw idee hebben wat we aan het doen zijn, en dan maken we vroeg of laat vanzelf een fatale fout. Zeker als koninginneteelt in een regio de overhand krijgt en niet meer wordt gecompenseerd door een genenpool van min of meer natuurlijke bastaardbijen.
Nu weet ik wel dat er koninginnetelers zijn met als uitgangsmateriaal een paar duizend immes (zoals op Elba) maar in Nederland gaat het hoogstens over tientallen, en dat kan dus niet werken mijns inziens. Zoals een bevruchtingsstation met enkel tientallen immes, dat is genetisch gezien gewoon lachen, zij het een leuke hobby voor degenen die erin geloven.
Daarom pleit ik dus voor het bewust selecteren van natuurlijke bijen en die uit te wisselen binnen een netwerk van imkers zodat er een pool kan ontstaan van een paar duizend immes, verspreid over Nederland, en die opgewassen is tegen de 'veredelingspogingen' van andere imkers.

[wilde]

Bij het lezen van voorgaande teksten van o.a Frans van Tongeren en Maarten Kleijne proef ik verwijten aan de imkers die intensief bezig zijn met Carnica's of Buckfastbijen. Deze discussies begrijp ik niet. Wij leven in een compleet cultuurlandschap. Daarin is bijna niets oorspronkelijk natuurlijks overgebleven. De aangehaalde voorbeelden van dierteelt ten behoeve van de menselijke consumptie, die men kennelijk wel normaal vindt, geven toch exact hetzelfde probleem.

Ik houd 3 kippen voor de lol in een zeer ruime huisvesting (6 m2 per kip). De afgelopen zomer is er zowaar één broeds geworden. Dat mag eigenlijk niet, want ze waren bestemd voor een legbatterij. Die eigenschap is er geheel uitgeteeld. Moet ik daar nu blij mee zijn of mag ik het ook lastig vinden? Om eerlijk te zijn: het kan me eigenlijk niet zoveel schelen, want de eieren heb ik niet allemaal voor mezelf nodig (een broedse kip legt niet) en het gaat vanzelf over. Al met al een cultuurproduct dat nog redelijk functioneert, ook binnen mijn wensen van sentimentele en economische aard. De kippen hebben een hoge aaibaarheidsfactor, ik kan mijn zorggevoel er aan kwijt, ik heb er wat werk aan en ze geven me nog eieren op de koop toe. Ik vind het dus leuk om zo kippen te houden.
Ik realiseer me dat de kippen van 100 jaar geleden, die alle broeds werden en alleen in de zomer eieren legden, ook al cultuurproducten waren. Het is al net als met de honden: wilde kippen bestaan net zo min als wilde honden van de soort die wij houden.

Als je maar door blijft zeuren over hoe allemaal zou kunnen zijn of hoe het vroeger beter was, moet je hier niet willen leven.
De imkers die zwarte bijen willen, moeten zich verenigen, zoals ook de andere imkers met rasbijen hebben gedaan. Het lijkt geenszins moeilijk om met goed uitgangsmateriaal en eilandteelt een redelijke zwarte bij te telen. Dan blijft het probleem van de kruisbevruchting, want ook ik heb mijn darren niet aan touwtjes, maar dat probleem is wederzijds.

De door Frans van Tongeren genoemde methode van jaarlijkse selectie van een tiental volken heb ik ook een redelijk aantal jaren gedaan. Het lijkt een plausibel verhaal, maar het blijkt in de praktijk onzin te zijn. Jaar op jaar had ik van mijn 8 tot 10 volken 1 goede, 2 redelijke en de rest slechte volken.
Slechte zijn dan van die volken die niet toelaten dat je ze naziet, die als een gek over de raat rennen, trossen maken aan de uitgelichte raat, die mij in mijn gehele tuin achtervolgen, me voor rot steken en dat weken lang volhouden en in de zwermtijd 50 doppen aanzetten en die dat liefst twee maal per jaar praktiseren.
Zulk soort bijen hoef ik niet, want dan is de lol er gewoon vlug af.
Ik wil daarnaast dat ze ook een flinke opbrengst geven aan honing.
De opmerking daarover van één van de rubrieksbeheerders, dat tegenwoordig andere gevoelens overheersen en dat we dat als imkers zouden moeten uitdragen om jeugdige imkers te interesseren mag van mij een mening zijn, maar het is beslist niet de mijne. Ik vind het nog steeds leuk om ook (veel) honing te slingeren. Mag dat niet meer?

Mijn Buckfastbijen hebben ook wel eens kuren, maar zijn veel uniformer in gewenst rustig gedrag, zwermlust en opbrengst. Ik heb nooit spijt gehad van de overschakeling op dit soort bijen, integendeel. Daarnaast hebben ze nog alle normale kenmerken die bijenvolken behoren te hebben.
Om mijzelf te trainen houd ik ook enkele korven aan met bastaardbijen. Van alle zwermen die ik daarvan jaarlijks enige tijd aanhoud wil ik er totnogtoe niet één bewaren.

Resumerend: ik vind het niet elegant om verwijtende berichten te moeten lezen over collega-imkers die andere keuzen maken. Als de meningen in die berichten niet erg gefundeerd zijn, kan dat vreemd overkomen bij in de imkerwereld minder ingevoerde personen. Ik begrijp heel goed dat een forum discussie uitlokt, maar van rubrieksbeheerders verwacht ik een meer afgewogen en genuanceerd standpunt.

Groetend,
Albert de Wilde

[maartenkleijne]

Beste Albert, je bent kennelijk lekker bezig met je Buckfast bijen. Het is absoluut niet mijn bedoeling dat te kritiseren. Integendeel, ik heb al eerder geschreven: als alle imkers op hun manier selecteren wat hun bevalt kan dat bijdragen aan de verrijking en verbetering van onze gezamenlijke totale genenpool. Dus ga vooral zo door!
Waarom ik steeds weer blijf zeuren over onze selectiemethodes zit 'm juist in mijn zorg over de genenpool. En de genenpool voor de toekomst zit 'm niet in de imme en zelfs niet in de koningin maar in de darren. Ik maak mij sterk dat de leefwijze van de darren -waar wij nog heel weinig van weten- bij uitstek bepalend is voor aanpassing aan klimaat en drachtomstandigheden.
1 moer brengt 20 varieteiten bijen voort door evenzov ele darren, die als het goed is een sterke harmonisch afgestemde imme vormen. Diezelfde moer brengt echter maar 1 soort darren voort uit onbevruchte eitjes. Ik denk dat problemen met volgende generaties juist kunnen ontstaan uit door wat er mis gaat in de genenpool van de darren. De aanwezigheid van Buckfast bijen die zich juist van origine onderscheiden door een zeer rijke bijeen gesprokkelde genenpool is daarom mijns inziens juist goed.
Mijn kriktiek op eenzijdige lijnenteelt van koninginnen gaat dus over de zorg om het behoud van een rijke genenpool in darrenland, waar daar ligt de toekomstige kwaliteit van de immes verborgen.

[Piet Jager]

Maarten schrijft:

Ik maak mij sterk dat de leefwijze van de darren -waar wij nog heel weinig van weten- bij uitstek bepalend is voor aanpassing aan klimaat en drachtomstandigheden.

Hoe kan dat nou? Darren leven slechts in de actieve periode van het bijenvolk en maken nauwelijks de helft mee van klimaat en drachtomstandigheden.

En de genenpool voor de toekomst zit 'm niet in de imme en zelfs niet in de koningin maar in de darren.

De zuivere, erfelijke eigenschappen van de moer zelf (onbevruchte eitjes) komen in de darren samen. Deze geven ze alleen door aan andere moeren, zodat uit hun nakomelingen weer jonge moeren (bevrucht eitje) ontstaan met een ander genetische inhoud. De moeren zorgen juist voor een zo breed mogelijk spectrum ten aanzien van de genenpool. Ze lenen deze alleen tijdelijk uit aan de darren voor verder doelmatig transport! Juist bij de reductiedeling tbv van de eicellen van de moer vinden de nieuwe combinaties plaats met betrekking tot de eigenschappen. Bij de zaadcellen van de dar vindt geen reductiedeling plaats en dus ook geen nieuwe combinaties. Je zou ook kunnen zeggen: de moer is de variabele en de dar is de constante factor.

!Piet

[Frans vanTongeren]

Dag Albert,
Met mijn bijen gaat het niet altijd goed..
In september heb ik een, te heftig volk afgezwaveld;
Dat valt m.i. ook wel te wijten aan het recht en mogelijkheid van imkers uit mijn buurt om van alles 'bijenvrij' te mogen uitproberen.
Zo heb ik te maken met rondvliegende carnica bijen, buckfast-nonnen en oranje Nieuw-Zeelanders/sen.
Ook de behandeling tegen varroamijten kan alle kanten op.
De 'raszuivere' imkers zijn niet altijd disciplinair bezig en daardoor vertroebeld het nageslacht na een aantal keren.
Maar goed..zelf werk ik daar ook aan mee!
In Duitsland zijn gebieden (rondom Gescher o.a.)waar ze strakke lijnen uitzetten; wil je je daar niet aan houden, dan mag je geen bijen houden. Bijen zijn daar veel minder gestresst.
Zelf vind ik het spannend om op mijn manier (zoals je beschreef) toch iets moois boven water te krijgen.
Als dat lukt (vijf productievolken vulden 189 potten honing), geeft mij dat voldoening.
Maar Albert, ik moet natuurlijk niet te drammerig over komen.
Missionaris wilde ik nooit worden; mijn preken moeten dus wel aan te horen zijn.

[maartenkleijne]

Waarom zijn darren zulke belangrijke dragers van de genenpool van de immes?Ik zal proberen het op te schrijven zoals ik het begrijp en zodra ik een denkfout maak zal Piet mij wel op de vingers tikken.
Beginnen we bij de darrentijd in de voorzomer: er vliegen op een gegeven moment 10.000 darren rond. Meer dan 90% dart alleen maar wat en plant zich niet voort.
Alleen de fitste die het handigst zijn met:
-de heersen winden en termieken,
-het volgen van de belangrijkste geursporen waar de te bevruchten moeren heengaan,
-het zich orienteren in de lokale visuele landschapsstructuren,
-en die goed kunnen leven met de plaatselijke regens, vochtigheden en zonneschijn,
alleen die allerfitste planten zich voort. Mij dunkt een excellente survival of the fittest voor bijen de optimaal ter plekke het buitenleven aankunnen. Ik geef toe: van leven in de imme hebben ze geen kaas gegeten, hoewel: lekker schuilen in de imme en zich laten voeden en het aldaar heersende geurspel meespelen is ook deel van de kunst van dar zijn.

Vervolgens kijken we naar 1 moer die door max. 20 gelukkige darren is bevrucht. De dochter moer die na haar volgt is weer door 1 van die 20 darren in het ei bevrucht. Bovendien vindt tijdens die bevruchting een beperkte genencrossing plaats. Zij is haploid en bestaat dus genetisch uit twee delen:
-de helft is grotendeels maar niet helemaal gelijk aan haar vaderdar,
-de andere helft is grotendeels maar niet helemaal van haar moeder afkomstig, dat wil zeggen van haar grootvaderdar, overgrootvaderdar, betovergrootvaderdar, of nog-iets-verder-terug-dar.
Haar fitness tijdens de cruciale bruidsvlucht wordt geheel bepaald door haar genetische afstamming in mannelijke lijn van dar op dar, met tussendoor het genetisch materiaal geparkeerd in een moer of een reeks van moeren.
Daarna gaat zij zelf ook weer darren produceren. Deze zijn haploid en komen dus in twee soorten voor:
-de helft van de darren is een replica van, maar niet helemaal gelijk aan haar vaderdar,
-de andere helft van de darren is grotendeels maar niet helemaal een replica van haar grootvaderdar, overgrootvaderdar, betovergrootvaderdar, of nog-iets-verder-terug-dar.
Op een stand van zeg maar 20 volken met koninginnen uit diverse jaren zijn alle darren dus min of meer bijna replica's, maar vooral aangepaste versies van een groot aantal generaties darren.
En elk jaar komt het spel van selectie op fitness van de darren opnieuw op de wagen en komen we weer een stapje dichter naar optimale aanpassing van de bijen aan de leefomstandigheden ter plekke.
Mijn stelling in deze is dus: selecteren van fitte bijen = het selecteren van fitte darren. Zorgen dat er altijd plenty darren zijn. In de broedkamers geen kunstraat hangen zodat de bijen naar hartelust darren kunnen kweken, zoveel ze nodig menen te hebben. Niet de moeren laten bevruchten door het handjevol darren dat wij toevallig voor ze in leven hebben gelaten.

NOOT: ik weet wel dat een ander deel van de erfelijkheid, met name ten aanzien van de energiehuishouding in het bijenlijf uitsluitend van moeder op dochter wordt overgeërfd, maar ook daar krijgt de dar individueel een portie van mee, en als de energiehuishouding niet klopt zal die dar in de fitnes concurrentie niet ver komen en sterft die lijn van moeren indirect alsnog uit, zij het pas 1 of 2 generaties verder.

[Piet Jager]

In het darrenspel vindt een hoogwaardige toetsing en selectie plaats van de genen van de moer buiten haar eigen lichaam. Na deze natuurlijke selectie worden de genen opnieuw verankerd in een andere, jonge moer en in haar eicellen vindt recombinatie plaats van de genen, die later opnieuw in een darrenspel worden getest.

Het bijenvolk moet je bezien als een individu, waarin verschillende '˜organen' samenwerken. In de struggle for life worden zij op hun kwaliteiten beproefd. Hoewel de dar daarin een belangrijke rol speelt, wil ik haar - ondanks Maartens aardige verkenning - toch geen hogere status geven dan de andere '˜organen'

Noot:
De fijne mechanismen waarmee de darren werken, moeten we niet verstoren door onze chemische bestrijdingsmiddelen en/of onze onnatuurlijke bedrijfsmethoden.

!Piet