'n Kaarsenfabriek in Gulpen

[Frans vanTongeren]

Kerstmis nadert en ik ben al druk bezig met het rollen, dompelen en gieten van bijenwaskaarsen voor het Dickens Festijn in Deventer (16 en 17 dec.).
Een sfeermakertje voor u, volgt hieronder..

EEN KAARSENFABRIEK IN GULPEN.

In de tweede helft van oktober dwaalden mijn vrouw en ik een paar dagen door het bronsgroen eikehout. Het nachte- gaaltje was inmiddels vertrokken, maar het Brands Bier was gelukkig nog gebleven.
Wij naderden Gulpen. Een pijl wees de weg naar een kaarsenfabriek en die fabriek moest ik natuurlijk even zien.
We liepen door een keurige buurt. Alle tuintjes waren pas nog aangeharkt en het gras was hier en daar gespalkt. De buren zouden er niets van kunnen zeggen.
De pijl stuurde ons naar een rechthoekig stenen gebouw tussen de nieuwbouwbuizen. Daarop stond te Iezen: KAARSENFABRIEK COBBENHAGEN.
We stapten een winkel binnen; een winkel zonder etalage. Het leek meer op een toonkamer.
Ik voelde direct dat ik weer was teruggekeerd in Het Rijke Roomsche Leven. Direct naast de ingang stond een rek flessen met 'Eucharistiewijn'. Planken vol doopkaarsen wachtten op jonge afnemers. De kaarsen waren prachtig beschilderd en van ornamenten voorzien. Ook huwelijks- kaarsen stonden er. Voor rijk en arm en voor geliefden daartussen in.
En dan de madonna's. Vele 'Maria's, Sterre der Zee' stonden naast elkaar en wachtten met een schuin opgeheven kopje op een koper van het 'ware geloof'.
Toen kwam er vanuit de fabrieksruimte achter de toonkamer een gekromd mannetje binnen. Hij bleek de eigenaar te zijn van de kaarsenfabriek. Zijn vier werknemers waren op vakantie en bij kon ons het kaarsen maken dus niet laten zien. Vroeger had hij meer personeel gehad. 'Wel negentien, meneer. Maar vroeger werden er nog veel kindertjes geboren. Ikzelf kom uit een gezin van zestien kinderen.'
'Allen van dezelfde moeder', informeerde ik.
'Welzeker meneer. Mijn vader zei me dat ik hem in mijn huwelijk maar moest overtreffen, maar ik kwam niet verder dan een elftal.'
'Zijn dat Uw voorouders, die foto's daar aan de muur?' 'Ja, ja, wij maken al kaarsen sedert 1849.' 'Die man daar, draagt priesterkleren'.
'Ja, bij heeft al het verstand van de familie meegenomen, zeggen wij wel eens'.
Wij keken nog wat rond. Een vrouw kwam de winkel binnen en kocht kaarsjes met een rood plastic omhulsel.
'Mijn man is een jaar geleden overleden', zei ze zonder inleiding. 'En nu ga ik deze kaarsjes branden op zijn graf.'
'Wat kosten de kaarsjes Cobbenhagen. Zijn ze nog steeds twee gulden vijftig per stuk?'
'Voor U drie gulden, mevrouw Griesven, de 2. Ze keek ons niet begrijpend aan.
'Er zijn nog steeds goede mensen in de wereld', zei ik.
Ze betaalde. 'Een goede dag samen.'
De winkelbel tingelde achter haar rug.
'Die vrouw heeft het zwaar', zei Cobbenhagen met een onderarm op de toonbank. 'Ze heeft maar een klein pensioentje.' Ik vroeg of hij ook kaarsen van bijenwas maakte.
'Vroeger heb ik wel kaarsen geleverd aan die man in Jubbega, maar tegenwoordig maak ik geen kaarsen meer van bijenwas. Die was heeft lange vezels en dat werkt niet prettig.'
Hij liet me een soort gemarmerde kaarsen zien.
'Deze bijenwaskaarsen zijn niet gegoten of gedompeld, maar gerold. Dat zie je nergens meer meneer, maar wij hebben ze nog. Hij slofte naar achteren en kwam terug met een prachtig bewerkt sieradendoosje.
Ook van bijenwas gemaakt en deze vaas ook. Kijk je kunt er water in gieten.'
Het water bleef gehoorzaam binnen de muren.
'Bent U soms imker, meneer? Nou dan heb ik nog wat speciaals voor U.'
Hij kwam terug met een prachtig beeld.
'Dat is Ambrosius', riep ik uit. 'Wat een zwierige kleding draagt hij en wat een uitdrukking heeft zijn gezicht!'
'Daar hebben we er vroeger twaalf van gemaakt en dit is de laatste die we nog hebben. Daar op het voetstuk staan de initialen van de maker, ziet U wel.'
Met een kwast met lange haren veegde hij voorzichtig het stof uit het gewaad van de heilige.
Een echte Ambrosius. Die moest ik hebbe

[Romée van der Zee]

Frans Spies . . , kaarsenmaker

Onlangs zag ik een bevlogen kerkelijke kunstenaar, 'gebedskaarsenbeelden' maken.
De tv.-camera fluweelde langs werkelijk fraai versierde kaarskunstwerken, van voetstuk naar kaarsenlont.
De bijenwasbeelden waren vervaardigd door Frans Spies, van huis uit een
Fries. Die man was werkelijk bezeten door het 'hogere'. Zeven dagen per week ging
hij ter kerke en zeven dagen per week werkte hij aan zijn kaarsen.
In '94 is hij overleden.
In het kathedrale kaarsenmuseum te Baarle Nassau kunt u het werk bewonderen van een man die in staat was tot . . 'het maken van gebeden in was'.

Fr.




Edited by - frans vantongeren on 28/12/2001 10:45:44