De genetische diversiteit van onze bijen

[Piet Jager]

De genetische diversiteit van onze bijen

Algemeen
De laatste vogelpest-epidemies tonen maar weer eens aan dat genetische verschillen in weerbaarheid/resistentie tegen ziekten gewenst zijn. Dit geldt evengoed voor onze bijen. Genetische diversiteit is van levensbelang. Door genetische manipulatie dreigt de genetische diversiteit ondermijnd te worden.

Door onze strenge selectiemethoden, intensieve lijnenteelt en gecontroleerde paringen binnen hetzelfde ras om gewenste eigenschappen uit te lichten en/of op een hoger niveau te brengen, doen we eigenlijk ook mee aan genetische manipulatie en ondermijning van de genetische diversiteit van onze bijen.
.
Onze cultuurrassen zijn echter beperkt in hun mogelijkheden en kennen hun grenzen en beperkingen. Ook kan men niet straffeloos doorgaan met het cultiveren van een bepaald ras. Worden grenzen overschreden dan treedt er spoedig verval op. Door haar raszuiverheid is de teelt naar gewenste eigenschappen uiteindelijk dus een doodlopende weg. Veredeling loopt dood als je een gebrek aan genetische diversiteit hebt.

Broeder Adam had dat al spoedig in de gaten en koos dan ook voor hybridenteelt. Hij creëerde een "nieuw ras' in de vorm van de Buckfastbij, een kruising van rassen. De nateelt hiervan is echter niet stabiel, maar de uitkomst van verschillende kruisingen. Veel eigenschappen zijn dan ook in de Buckfastbij latent aanwezig. Door selectie (teeltkeus) en combinatieteelt van lijnen tracht men de gewenste eigenschappen uit te lichten en constant te laten vererven. De achterliggende gedachte is dat - indien deze eigenschappen erfelijk zijn - het mogelijk is rassen te kweken, die de gunstige eigenschappen in hogere mate bezitten dan hun voorouders. In feite is men dan toch weer bezig een 'nieuw ras' te cultiveren met al haar ups en downs.

Onze cultuurrassen en ook onze moderne hybridenrassen hebben veelal niet (meer) de genen die de oorspronkelijke, meestal geïsoleerde, rassen wel hadden.

Genetische diversiteit en homogeniteit
A.- De oorspronkelijke, rassen kenden een natuurlijke selectie. Wat niet goed aangepast was viel af en zorgde dus niet voor nateelt. De samenstelling van het genenpatroon was op de een of andere manier niet bestand tegen de invloeden van buitenaf. De best aangepaste overleefde en zorgde voor nateelt met veelal het juiste genenpatroon. Zo zien wij een steeds terugkerend beeld van ontstaan en vergaan, waarop weer een nieuw ontstaan volgt. Het verstrooit zich en komt weer tezamen. Maar nooit is het nieuwe een herhaling van het oude. De bij van gisteren is in de bij van vandaag gestorven, de bij van nu sterft in de bij van morgen. Het voorafgaande treedt in een veranderde samenstelling steeds weer te voorschijn. Zo is het meer dan een miljoen jaren gegaan op basis van natuurlijke selectie, ongecontroleerde paringen en genetische diversiteit.

B.- Bij onze cultuurrassen vindt echter de selectie plaats door de mens, die andere criteria aanlegt en met gecontroleerde paringen werkt. Ook hier zien we een steeds terugkerend beeld van ontstaan en vergaan, waarop weer een nieuw ontstaan volgt. Het verstrooit zich en wij brengen het weer tezamen. Maar nu is het nieuwe liefst een herhaling van het oude of nog beter. De bij van gisteren blijft in de bij van vandaag leven, de bij van nu leeft in de bij van morgen. Het voorafgaande treedt steeds in dezelfde of nog '˜betere' samenstelling weer te voorschijn. Tenminste, dat is ons ideaal, dat we met kunst en vliegwerk proberen te bereiken! Zo gaat het sinds kort op bais van selectie-methoden, lijnenteelt, gecontroleerde paringen en homogeniteit.

(-wordt vervolgd-)

!Piet

[labrador]

Piet,
even een vraag:
Heeft men het hier over genetische manipulatie of spreken we liever over een mutatie?

Definitie:
Een mutatie is een sprongsgewijze, blijvende verandering in het genen- en/of gromosomenpatroon.

Indien we het hebben over dit laatste denk ik dat in de vrije natuur mutanten spoedig zullen uitsterven. Vb: Een gekleurde mutant van de normaal witte poolhaas zou in een sneeuwlandschap een gemakkelijke prooi zijn.
Alleen wanneer de gemuteerde eigenschap past in het leefmilieu, zal de mutant in het voordeel zijn.

Men heeft dankbaar gebruik gemaakt van mutaties om nieuwe soorten en rassen te fokken (Bv bij huisdieren)Normaal zouden de mutanten zijn overleden maar door het ingrijpen van de mens blijven mutanten bestaan. Wanneer dmv selectie er nog een schepje bovenop wordt gedaan, onstaan zeer wanstallige gedrochten, die geheel en al van de mens afhankelijk zijn.

Het ontstaan der (dier)soorten, The origin of species, is de titel van Darwins meest bekende werk. In dit boek schrijft hij, dat er binnen iedere (dier)soort verschillen aanwezig zijn. Door de verschillen is het ene dier beter bestand tegen het leven dan het andere dier en slechts de beste dieren, die de struggle for life kunnen overleven, zouden door de natuur worden voorbestemd om nakomelingen te leveren. Op den duur zou naar aanleiding van deze natuurlijke selectie de (dier)soort veranderen.

Nu ben ik geen Darwin-fan, maar wat ik eigenlijk hardop zou willen vragen is: Begeven we ons niet op glad ijs?

[Piet Jager]

Jaap,

Met genetische manipulatie bedoel ik het ingrijpen van de mens om natuurlijke processen naar zijn hand te zetten met als doel economisch voordeel. Hierbij kunnen uiteraard spontane mutaties optreden, die de zorg van de mens niet kunnen ontberen.

Natuurlijke selectie staat tegenover genetische manipulatie, waarbij zich echter ook mutaties kunnen voordoen, mede door ecolologische- en soorten diversiteit, alsmede klimatologische verschillen

We komen dan op het terrein het genotype, fenotype en modificaties.
Maar die kant wil ik niet op!

!Piet

[noëlvis]

Piet, dit vind ik wel heel kort door de bocht

Door selcteren veranderen we niets aan de genen van een dier. De genen die in de dieren reeeds aanwezig zijn zoeken we gewoon op door te kijken welke bijen voor ons nuttige toepassingen hebben. Op dei manier selecteren we dus "genen" die geschikt. Toch een beetje opletten met termen als genetische manipulatie en zo.

Het idee van de verschaling aan bijenrassen is inderdaad een probleem denk ik.

groeten

[Tieme]

Het stukje van Piet is nog niet af. Ik ben benieuwd welke kant het op zal gaan.

Het is duidelijk dat het verlies aan biologische en genetische diversiteit een probleem is dat ons allen aan gaat.

Broeder Adam heeft indertijd dankbaar gebruik gemaakt van de diversiteit die hij aantrof in de wereld om zijn bijen te verbeteren.
Anderen selecteren liever binnen een ras om zo tot een beter dier te komen.

Beide manieren van veredeling zijn een gevaar voor diversiteit. Door het mengen van rassen staan interessante coktails die wellicht voordelen hebben ten opzichte van de rassen die ervoor gebruikt werden. Als gevolg van de voordelen zullen de coktails, mede door ons enthousiamse een weidere verbreiding kennen. Ten koste van de oorspronkelijke rassen. Bij selectie en vermeerdering binnen een ras bestaat een zelfde risico door het verbreiden van het selectie product ten koste van de voorheen voorkomende genetische variatie.

Het is lastig hierin een standpunt aan te nemen. We nemen allemaal aan dat beschermde gebieden belangrijk zijn om oorspronkelijke potentieel waardevolle genetische bronnen te bewaren. Voor landbouwgewassen worden zaadbanken aangelegd. Maar wat kunnen we doen voor de bijen?

Een gedachte zou kunnen zijn om in gebieden waar een specifiek ras voor komt te stimuleren met dat ras te werken. Dat is vooral leuk als het gebieden betreft waar je niet zelf bezig bent, vooral als de oorspronkelijke bij van een prikkelbaar type is.

Een andere optie is weelicht om van oorspronkelijk materiaal de teelt te bevorderen in degelijke fokprogramma's zoals dierentuinen doen voor sommige diersoorten. Je hebt dan altijd iets om op terug te grijpen.

Had broeder Adam ook niet gewaarschuwd voor het risico van het verlies in diversiteit?

[Piet Jager]

Noelvis,

Jij leest selectief!

Er staat echter veel meer: "Door onze strenge selectiemethoden, intensieve lijnenteelt en gecontroleerde paringen binnen hetzelfde ras om gewenste eigenschappen uit te lichten en/of op een hoger niveau te brengen"

We krijgen dan tevens te maken met dominante- en recessieve verervingen, inteelt en verkeerde selectiecriteria!

!Piet

[labrador]

Piet,


Even een gedachtekronkel van een hondenfokker:

In het blad "Onze Hond" staat heel mooi omschreven hoe de Tsjechoslowaakse Wolfhond tot stand is gekomen. Dit is dus geen hybride, maar een echt ras!

Natuurlijk is het in de bijenteelt iet wat anders, echter, ik denk dat veel zaken overeen komen.

Men heeft daar verschillende malen zuivere wolven gekruist met duitse herders. Deze nakomelingen heeft men onderling gekruist, echter, men had niet het resultaat wat men verwachtte. Uiteindelijk is er nog een aantal keren een zuivere wolf en een duitse herder in gekruist totdat men een "ras" had. (Echter, niet waarvoor hij gefokt was: bewaking, maar dat terzijde.)
Ondertussen is men weer verder gaan fokken met dit ras en heeft men een stabiel ras met een zgn "rasstandaard".

Laat ik nu deze rasstandaard even "Buckfast" noemen.
Wat gebeurt er als je hier een zuivere "wolf" of zuivere "herdershond" in gaat kruisen?

Uiteindelijk denk ik dat je prachtige volken zult krijgen als je de "wolf" terug gaat halen qua natuurlijke selectie (sterkste blijft leven dus een sterke natuurlijke afweer en minder ziekte gevoelig)en van de "Tsjechoslowaakse Wolfhond" (buckfast) gebruikt voor de mens-vriendelijke items.

Mogelijkheid twee:

je blijft buckfasten kruisen met andere buckfasten. Kruisingen met kruisingen. Inteelt, lijnteelt etc en uiteindelijk is er de kans om er zwakke volken aan over te houden.

Piet, dit is zomaar mijn mening. Als je wilt kun je hem nu inkoppen door jouw "Buca's" even te promoten [;)]

[Piet Jager]

Piet, dit is zomaar mijn mening. Als je wilt kun je hem nu inkoppen door jouw "Buca's" even te promoten [;)]

Jaap,

Je hebt de kern van het geheel heel goed begrepen. Daar wilde ik uiteindelijk ook naar toe, maar dan wel onderbouwd.

!Piet

[Piet Jager]

Thieme,

Bedankt voor jouw heldere doorkijk en eventuele keuzes!

!Piet

[labrador]

Al denkende kom ik toch tot de conclusie dat het natuurlijk leuk is voor de hobbyist om te werken met volken die hem aanstaan d.m.v. selectie. Zachtaardigheid is zo'n factor. En wie weet hoe zachtaardig de 'oerbij'